Οι Κλέφτες και οι Αρματολοί

Καθώς οι Οθωμανοί Τούρκοι επέκτειναν την κυριαρχία τους στη Βαλκανική Χερσόνησο, είχαν να αντιμετωπίσουν διάφορες εξεγέρσεις από ομάδες Ελλήνων που συνέχιζαν την παράδοση των πολεμιστών του Βυζαντίου.
Ένας από τους σημαντικότερους πολεμιστές ήταν ο Κορκόδειλος Κλαδάς, ο οποίος είχε για ορμητήριο του τη Μάνη, μια από τις λίγες περιοχές που δεν υποτάχθηκαν στους Τούρκους. Οι Μανιάτες ήταν ορεσίβιοι, που «αγρυπνούν νύχτα μέρα για να διατηρήσουν την ελευθερία τους και δεν εννοούν να αναγνωρίσουν κανένα ηγεμόνα επί της γης», όπως τους περιέγραψε Γάλλος περιηγητής.

Ο ήρωας Κροκόδειλος Κλαδάς, Νίκος Εγγονόπουλος

Νίκος Εγγονόπουλος

Άλλοι ένοπλοι Έλληνες κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν οι Κλέφτες. Οι κλέφτες ζούσαν στην ύπαιθρο και είχαν τα λημέρια τους σε δύσβατα μέρη. Ήταν οργανωμένοι σε μικρές ομάδες, η καθεμιά με τον καπετάνιο της και το δικό της μπαϊράκι. Βασικό χαρακτηριστικό των κλεφτών ήταν η εχθρότητα που ένιωθαν για τους Τούρκους και γενικά για την εξουσία, στοιχείο που τους έκανε αγαπητούς στο λαό. Έτσι, οι κλέφτες έγιναν σύμβολο της αντίστασης των υπόδουλων Ελλήνων ενάντια στους κατακτητές. 

Κλέφτης

Λημέρι κλεφτών

Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τους κλέφτες και να αποκαταστήσουν την ασφάλεια στην ύπαιθρο, οι Οθωμανοί Τούρκοι χρησιμοποιούσαν ένοπλους Έλληνες, πρώην κλέφτες, τους αρματολούς. Ωστόσο οι Αρματολοί, παρόλο που ήταν βοηθητικά στρατεύματα των Τούρκων, συνεργάζονταν συνήθως με τους κλέφτες. Παρατηρήθηκε έτσι το φαινόμενο, ιδιαίτερα κατά τους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας, πολλοί αρματολοί να εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και να προσχωρούν στις τάξεις των κλεφτών. 

Χάρτης με σημαντικά αρματολίκια του ελληνικού χώρου κατά τον 18ο αιώνα.  

Φημισμένοι αρματολοί ήταν ο Γεώργιος Ανδρίτζος, ο Κατσαντώνης στη Ρούμελη, ο Νικοτσάρας στον Όλυμπο, οι Σουλιώτες Γεώργιος Μπότσαρης και Λάμπρος Τζαβέλλας και πολλοί άλλοι. Αρκετοί από τους γιους, τους συγγενείς ή τα πρωτοπαλίκαρα τους συμμετείχαν αργότερα στη Μεγάλη Επανάσταση του 1821.


«Το "κλέφτης" ήτον καύχημα. Έλεγε "είμαι κλέφτης" και η ευχή των πατέρων ενός παιδιού ήτον να γίνη κλέφτης. Το "κλέφτης" εβγήκε από την εξουσία. Εις του πατρός μου τον καιρό, ήτον ιερό πράγμα να πειράξουν Έλληνα. Και όταν οι κλέπται ήρχοντο εις συμπλοκή με τους Τούρκους, όλοι οι γεωργοί άφηναν το ζευγάρι*, και επάγαιναν να βοηθήσουν τους κλέπτας. Εις τας ημέρας μου επειράζοντο* και Έλληνες ομοφρονούντες* με τους Τούρκους. Όταν ήλθε ο Ανδρούτσος, ο πατέρας του Οδυσσέως, εγνωρίσθηκα εις την Μάνη, και τον εσυντρόφευσα έως εις την Κόρινθο. Εις τον κατατρεγμό μας, διά δεκαπέντε ημέραις ούτε εκοιμώμεθα ούτε ετρώγαμε, εσώσαμε τα φουσέκια*, καθημέρα πόλεμο».

Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, Καταγραφή Γ. Τερτσέτη, επιμέλεια Τάσος Βουρνάς, Αθήνα 1983, σ. 64. 

* το ζευγάρι = τις αγροτικές εργασίες 

* επειράζοντο = τιμωρούνταν 

* ομοφρονούντες = αυτοί που συνεργάζονταν 

* εσώσαμε τα φουσέκια = ξοδέψαμε τα πυρομαχικά

Ο Νικοτσάρας 

Ο Νικοτσάρας αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση αρματολού, ο οποίος έγινε κλέφτης. Το 1794 διαδέχθηκε στην ηγεσία του αρματολικιού του Ολύμπου τον δολοφονημένο πατέρα του. Από το 1801 έως το φθινόπωρο του 1802, με ορμητήριο το Άγιο Όρος, πραγματοποίησε ναυτικές επιχειρήσεις κατά των Τούρκων. Το 1806 συμμετείχε επίσης ενεργά, στο πλευρό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, στις επιθέσεις εναντίον των Τούρκων, που οργανώθηκαν από τους Ρώσους στη Ζάκυνθο. Λίγο αργότερα συνεργάστηκε με τον Ρώσο ναύαρχο Δημήτριο Σινιάβιν στην Τένεδο και το Άγιο Όρος. Την ίδια περίοδο έδρασε στη Μακεδονία, δίνοντας δύο τριήμερες μάχες: την πρώτη στο βουνό Μένοικο κατά του βαλή της πόλης των Σερρών Ισμαήλ Μπέη και την δεύτερη στη γέφυρα του ποταμού Αγγίτη, κοντά στο Πράβι (σημερινή Ελευθερούπολη Καβάλας). Πέθανε τον Ιούνιο του 1807 στον Όλυμπο και ενταφιάστηκε στη Σκιάθο.

Φώτης Κόντογλου: «Αρματολοί και Κλέφτες», 1948

Η δημοτική ποίηση ύμνησε τα κατορθώματα των αρματολών και κλεφτών με πάμπολλα τραγούδια. 

Της κλεφτουριάς τα βάσανα 

Παιδιά, σαν θέτε λεβεντιά και κλέφτες να γενείτε 

ν’ εμένα να ρωτήσετε να σας ομολογήσω 

της κλεφτουριάς τα βάσανα και των κλεφτών τα ντέρτια. 

Μαύρη ζωή που κάνουμε εμείς οι μαύροι κλέφτες! 

Ποτέ μας δεν αλλάζουμε και δεν ασπροφορούμε, 

ολημερίς στον πόλεμο, τη νύχτα καραούλι. 

Δώδεκα χρόνους έκαμα τους κλέφτες καπετάνιος. 

Ζεστό ψωμί δεν έφαγα, δεν πλάγιασα σε στρώμα, 

τον ύπνο δεν εχόρτασα, του ύπνου τη γλυκάδα, 

το χέρι μου προσκέφαλο και το σπαθί μου στρώμα, 

και το καριοφιλάκι μου σαν κόρη αγκαλιασμένο.

Ο κλέφτης (Του Βασίλη)

-«Βασίλη κάτσε φρόνιμα να γίνεις νοικοκύρης, 

για ν΄ αποχτήσεις πρόβατα, ζευγάρια κι αγελάδες 

χωριά κι αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν» 

-«Μάνα μου ΄γω δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης, 

να καμ΄ αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν, 

και νάμαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι των σκυλώνε. 

φέρε μου το βαριό σπαθί και τ΄ αλαφρό τουφέκι, 

να πεταχτώ σαν το πουλί ψηλά στα κορφοβούνια, 

να πάρω δίπλα τα βουνά, να περπατήσω λόγγους, 

να βρω λημέρια των Κλεφτών, γιατάκια καπετάνιων 

να πάω να βρω τον Μάνταλο, να σμίξω τον Μποστέκη, 

που πολεμούν με την Τουρκιά, και με τους Αρβανίτες 

να μπω με δαύτους σύντροφος στα Τούρκικα κεφάλια 

με μια σπαθιά να κόφτω τρεις, με το τουφέκι πέντε, 

και με το γιαταγάνι μου, σαράντα και πενήντα» 

Πουρνό φιλεί τη μάνα του, πουρνό ξεπροβοδιέται. 

-«Γεια σας βουνά με τους γκρεμνούς λαγκάδια με τες πάχνες». 

-«Καλώς το τ΄ άξιο το παιδί και τ΄ άξιο παλληκάρι» 

σεισμός με τα ημισκούμπρια

Σεισμός σεισμός

Γίνεται χαμός

Έλα φιλαράκι

Μην σε πιάνει πανικός..!!!

Bob ο μάστορας....

Ένα σφυρί, μια τανάλια και ένα κατσαβίδι στοιχίζουν μαζί 7,50 €. Δύο σφυριά, δύο τανάλιες και τέσσερα κατσαβίδια στοιχίζουν μαζί 18 €. Πέντε σφυριά και τέσσερα κατσαβίδια στοιχίζουν μαζί 28 €.Ποια είναι η τιμή του σφυριού, της τανάλιας και του κατσαβιδιού; 

 

(το πρόβλημα είναι από το βιβλίο μαθηματικών της ΣΤ΄τάξης της Κύπρου)

Οι κλιματικές ζώνες της Γης

Κάνουμε κλικ στην παρακάτω εικόνα για να γνωρίσουμε το κλίμα και τις κλιματικές ζώνες της Γης από το Ηλεκτρονικό Βιβλίο της Γεωγραφίας.

Η θρησκευτική και η πολιτική οργάνωση των Ελλήνων

Στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας την θρησκευτική και πολιτική ηγεσία των υπόδουλων Ελλήνων αποτελούσαν ο Πατριάρχης, οι Φαναριώτες και οι προεστοί ή δημογέροντες.

1. Η θέση και ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριάρχη την περίοδο της Τουρκοκατίας
Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατήργησαν τη βυζαντινή διοίκηση στις χώρες που κατέκτησαν. Πιο ανεκτικοί φάνηκαν απέναντι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, διευρύνοντας τις αρμοδιότητές του. Ο Πατριάρχης, εκτός από θρησκευτικός ηγέτης, ήταν και εκπρόσωπος του ρουμ μιλέτ, των υπόδουλων δηλαδή Ορθόδοξων Χριστιανών και λογοδοτούσε στο Σουλτάνο για τις πράξεις τους. Έτσι, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Εκκλησία δεν είχε μόνο θρησκευτικά καθήκοντα αλλά αποφάσιζε και για ποικίλες υποθέσεις, όπως π.χ. για τις κληρονομιές. Παράλληλα, ο Πατριάρχης είχε τη δυνατότητα να ιδρύει σχολεία και να επιβάλλει ειδική φορολογία στους πιστούς.

O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί τα προνόμια του Πατριαρχείου στον Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο

Ο πρώτος μετά την Άλωση Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος κατέστη από τον Πορθητή πολιτική κεφαλή των Ορθοδόξων Χριστιανών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Γεννάδιος ανήκε σ' αυτούς που υποστήριζαν πως ανάμεσα στους δύο κατακτητές (Οθωμανός-Δυτικός) ήταν προτιμότεροι οι Οθωμανοί, καθώς μ' αυτούς δεν υφίστατο ο κίνδυνος της εκκλησιαστικής και πολιτισμικής αλλοτρίωσης. Αντίθετα, φοβόταν πως η υποταγή στη Δύση θα επέφερε ένωση με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και σταδιακό εκλατινισμό των Ελλήνων.

Συνάντηση Πατριάρχη και Μωάμεθ
[...] Ο Μωάμεθ προσκάλεσε τον πατριάρχη για να δειπνήσουν μαζί και να συζητήσουν. Και σαν έφτασε, ο τύραννος τον δέχτηκε με μεγάλες τιμές. [...] Όταν ήρθε η ώρα να φύγει ο πατριάρχης από το παλάτι, ο Μωάμεθ του έδωσε ως δώρο το πολύτιμο δεκανίκιο (πατριαρχικό σύμβολο) και τον παρακάλεσε το δεχθεί. Και κατέβηκε μαζί του τις σκάλες μέχρι κάτω στην αυλή [...] Έδωσε μάλιστα και προνόμια εγγράφως στον πατριάρχη με την υπογραφή του, για να μην τον ενοχλήσει κανένας ή να τα αμφισβητήσει [...].

Από το Μέγα Χρονικόν του Γ. Φραντζή, στο: Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης με τη συνοδεία του, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Ο Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης (1572-1637) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς πατριάρχες την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Υπήρξε λάτρης των γραμμάτων και εργάστηκε εντατικά για την πνευματική άνοδο του υπόδουλου έθνους. Έτσι, επαναλειτούργησε την Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης, ίδρυσε τυπογραφείο και εξέδωσε την πρώτη μετάφραση της Καινής Διαθήκης στα νέα ελληνικά.
2. Η στάση των ορθόδοξων κληρικών απέναντι στην οθωμανική διοίκηση και κυριαρχία
Κάποιοι ορθόδοξοι κληρικοί αντιμετώπιζαν την τουρκική κατάκτηση ως θεραπεία σταλμένη από τον Θεό για τα σφάλματα των Βυζαντινών αυτοκρατόρων και του βυζαντινού λαού. Ωστόσο, υπήρχαν ιεράρχες, όπως ο Πατριάρχης Νεόφυτος ο Β', που είχαν επηρεασθεί από τις ευρωπαϊκές ιδέες και αμφισβητούσαν την υποταγή στους Τούρκους. Άλλα μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας πάλι, σαν το μοναχό Μάξιμο τον Γραικό που αναγνωρίσθηκε ως άγιος στη Μόσχα, καλλιέργησαν περαιτέρω σχέσεις με τη Ρωσία. Έτσι, οι Ρώσοι ταυτίστηκαν στη σκέψη των υπόδουλων Χριστιανών, με το «ξανθό γένος», που θα ελευθέρωνε την Κωνσταντινούπολη από τους απίστους.

Μάξιμος ο Γραικός

3. Η θέση και ο ρόλος των Φαναριωτών την περίοδο της Τουρκοκατίας
Οι Φαναριώτες αποτελούσαν μια άλλη ηγετική ομάδα των Ελλήνων κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Επρόκειτο για ορισμένες πλούσιες οικογένειες που ζούσαν στη συνοικία Φανάρι της Κωνσταντινούπολης, την έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Είχαν αξιόλογη μόρφωση, γνώριζαν ξένες γλώσσες και ανελάμβαναν υψηλά αξιώματα στην οθωμανική διοίκηση. Οι Φαναριώτες, όπως και οι ιεράρχες, ήταν απόλυτα εξαρτημένοι από τις διαθέσεις του κάθε Σουλτάνου. 
4. Η θέση και ο ρόλος των κοινοτικών αρχόντων την περίοδο της Τουρκοκατίας
Εκτός από τις δύο προηγούμενες ομάδες, μεγάλη εξουσία είχαν οι κοινοτικοί άρχοντες της εποχής, γνωστοί ως επίτροποι, δημογέροντες, προεστοί και κοτζαμπάσηδες. Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να σεβαστούν την τοπική ηγεσία κάθε χωριού, επειδή οι ίδιοι δεν είχαν κατάλληλα οργανωμένο διοικητικό μηχανισμό για να υπολογίζουν τον φόρο που αναλογούσε σε κάθε κάτοικο. Με το πέρασμα του χρόνου, αρκετοί κοινοτικοί άρχοντες απέκτησαν μεγάλη περιουσία και πολιτική δύναμη.

Κοτζαμπάσης της Λιβαδειάς

Προεστός Αιγαιοπελαγίτης, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Οι δημογέροντες
«Αλλά σε κάθε πόλη και χωριό, εκτός από την εξουσία του Αρχιερέα, υπήρχε και άλλη, καθαρά κοσμική, εκείνη των αποκαλούμενων Προεστών ή Δημογερόντων και στα τουρκικά Κοτσαμπάσηδων. Αυτοί σε άλλα μέρη προέρχονταν από τις ισχυρές οικογένειες, ενώ σε άλλα εκλέγονταν από τη συνέλευση των Χριστιανών. Συγκέντρωναν τους φόρους από τους ομόθρησκούς τους και τους παρέδιδαν στην εξουσία, είχαν μεγάλη δύναμη και λογοδοτούσαν στους Τούρκους. Οι Δημογέροντες κρατούσαν και ξεχωριστό ταμείο, το οποίο όμως ήταν συνήθως καταχρεωμένο».

Κ.Μ. Κούμα, Ιστορίαι των ανθρωπίνων πράξεων, τόμ. 12, Βιέννη 1832, σσ. 537-539.
(Απόδοση στα νέα ελληνικά)

Ερωτήματα

• Ποια ήταν η θέση και ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου κατά την Τουρκοκρατία; 
• Ποια ήταν η στάση των ορθόδοξων κληρικών απέναντι στην οθωμανική διοίκηση και κυριαρχία;
• Ποια ήταν η θέση και ο ρόλος των Φαναριωτών την περίοδο της Τουρκοκρατίας;
• Με βάση την Πηγή 2 του βιβλίου σας, πώς εκλέγονταν οι δημογέροντες και ποιες αρμοδιότητες είχαν; Με ποιες ονομασίες έμειναν γνωστοί στην Ιστορία;

Η ατμόσφαιρα

Κάνουμε κλικ στην παρακάτω εικόνα για να γνωρίσουμε την ατμόσφαιρα της Γης από το Ηλεκτρονικό Βιβλίο της Γεωγραφίας.

Ωκεανοί και θάλασσες

Κάνουμε κλικ στην παρακάτω εικόνα για να γνωρίσουμε τους ωκεανούς και τις θάλασσες της Γης από το Ηλεκτρονικό Βιβλίο της Γεωγραφίας.

Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων

Μετά την τουρκική κατάκτηση, οι περισσότερες από τις επιφανείς Βυζαντινές οικογένειες που επέζησαν, μετανάστευσαν κυρίως σε λατινοκρατούμενες περιοχές ή στη Δυτική Ευρώπη. Όσες από αυτές παρέμειναν στην Κωνσταντινούπολη, συγχωνεύθηκαν με Έλληνες που ήρθαν στην Πόλη από την Καραμανία, τον Πόντο ή τα νησιά του Αιγαίου και πλούτισαν ως βιοτέχνες ή έμποροι. Σχηματίστηκε, έτσι, γύρω από το Πατριαρχείο μια νέα άρχουσα τάξη, οι Φαναριώτες(πήραν την ονομασία αυτή από τη συνοικία της Πόλης Φανάρι*).
* Το Φανάρι είναι συνοικία της Κωνσταντινούπολης, μεταξύ του τείχους του Κωνσταντίνου και του Θεοδοσιανού τείχους. Βρίσκεται γύρω από τον πέμπτο λόφο της Κωνσταντινούπολης, που φέρει το ίδιο όνομα, και βρέχεται από τον Κεράτιο κόλπο. Από το 1601 εδρεύει εκεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Η περιοχή του Φαναρίου στην Κωνσταντινούπολη

Ανώτερος διοικητικός υπάλληλος των οθωμανών (Φαναριώτης)

Αν και θεωρητικά οι Οθωμανοί Σουλτάνοι παραχωρούσαν κάποιες ελευθερίες στους «απίστους» υπηκόους τους, στην καθημερινή ζωή οι περιορισμοί ήταν πολλοί, ιδιαίτερα τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας. Οι Χριστιανοί υποχρεώνονταν να κατοικούν σε φτωχικές συνοικίες των πόλεων και υπηρετούσαν στο στρατό μόνο σε βοηθητικές υπηρεσίες είτε ως ναύτες και οδηγοί. Απαγορεύονταν επίσης οι λιτανείες. Αλλά και οι σοβαρές δικαστικές υποθέσεις που αφορούσαν Χριστιανούς, εξετάζονταν στα μουσουλμανικά ιεροδικεία και όχι στα εκκλησιαστικά δικαστήρια.

Γυναίκες απασχολημένες με διάφορες οικιακές εργασίες, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Γυναίκα της Σίφνου με τα παιδιά της

Οι σημαντικότερες διακρίσεις όμως αφορούσαν την κατανομή των φόρων. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ενδιαφερόταν εξαιρετικά για την είσπραξη τους, καθώς στα έσοδα από τη φορολογία στήριζε κατά μεγάλο μέρος τη συντήρηση της. Οι Χριστιανοί επιβαρύνονταν οικονομικά πολύ περισσότερο από τους Μουσουλμάνους, πληρώνοντας πολλούς τακτικούς φόρους, όπως τον κεφαλικό φόρο (harac)*, τον φόρο εστίας για τις κατοικίες τους, τον φόρο για τη χρήση της γης (έγγειος) αλλά και για την αγροτική παραγωγή (δεκάτη)**. Εκτός από τους τακτικούς, υπήρχαν και έκτακτοι φόροι, καθώς και αγγαρείες. Οι διακρίσεις σε βάρος των Χριστιανών ήταν πιο έντονες σε απομακρυσμένες περιοχές. Οι τοπικοί διοικητές, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι η κεντρική εξουσία δεν μπορούσε εύκολα να τους ελέγξει, δεν δίσταζαν να τους κακομεταχειρίζονται, ιδίως σε περιόδους ταραχών αλλά και για την ενίσχυση του προσωπικού τους ταμείου.
Τα πιο σκληρά όμως μέτρα που αντιμετώπισαν οι Χριστιανοί, ιδιαίτερα τους πρώτους αιώνες της κατάκτησης, ήταν οι σφαγές και οι αιχμαλωσίες, οι εξισλαμισμοί, το παιδομάζωμα καθώς και η εγκατάσταση τουρκικών και άλλων φύλων σε εύφορα εδάφη, με συνέπεια την αναγκαστική μετακίνηση ελληνικών πληθυσμών στο εξωτερικό ή σε απομονωμένα και ορεινά μέρη στο εσωτερικό. 

Ich oglan: νεαρός δούλος από το παιδομάζωμα, ο οποίος εκπαιδεύεται για να γίνει γενίτσαρος, 1802

Οι περισσότεροι υπόδουλοι κατείχαν εκτάσεις γης κυρίως σε άγονες περιοχές ή σε νησιά. Αντίθετα, τα πιο εύφορα κτήματα

ανήκαν στο Σουλτάνο και τους Οθωμανούς.
* Κεφαλικός φόρος: Σύμφωνα με το νόμο του Ισλάμ, τον φόρο αυτό πλήρωναν όλοι όσοι δεν ήταν Μουσουλμάνοι. Απαλλάσσονταν οι γυναίκες, τα παιδιά, οι ανάπηροι, οι ιερωμένοι και όσοι κατείχαν κρατικά αξιώματα.
** Δεκάτη: Φόρος ίσος με το 1/10 της αγροτικής παραγωγής. Συνήθως καταβαλλόταν σε είδος (π.χ. σιτάρι, ελιές) και σπάνια σε νόμισμα.

ερωτήσεις για την κατανόηση του μαθήματος

Τι γνωρίζετε για τους Φαναριώτες;

Τι φόρους πλήρωναν οι υπόδουλοι χριστιανοί στους Οθωμανούς; 

Τι μέτρα πήραν οι Οθωμανοί εναντίον των χριστιανών κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας;

Διαίρεση φυσικών και δεκαδικών αριθμών

(1ο πρόβλημα) 
 Ένας ράφτης αγόρασε 33,75 μ. ύφασμα για να ράψει αντρικά κοστούμια. Για κάθε κοστούμι χρειάζεται 2,25 μ.Πόσο πρέπει να πουλήσει το κάθε κοστούμι, ώστε να εισπράξει συνολικά 2.250€;
(2ο πρόβλημα)
Η κ. Χριστίνα αγόρασε ύφασμα και πλήρωσε 100€. Αν αγόραζε 2,5 μ. λιγότερα θα πλήρωνε 68,75€. Πόσο στοίχιζε το ένα μέτρο του υφάσματος;

(τα προβλήματα είναι από το βιβλίο μαθηματικών της ΣΤ΄τάξης της Κύπρου)

Η κατάκτηση της ελληνικής χερσονήσου

Ποια ιστορική περίοδος ονομάζεται Τουρκοκρατία;
Η περίοδος από την κατάκτηση της ελληνικής Χερσονήσου, στα μέσα του 15ου αιώνα, έως και τη Μεγάλη Επανάσταση του 1821, που οδήγησε στον σχηματισμό του νέου ελληνικού κράτους, ονομάζεται Τουρκοκρατία.

Κως

1314: Μετά από σύντομη βενετική κυριαρχία καταλαμβάνουν το νησί οι Ιωαννίτες ιππότες.
1457 (3 Ιουνίου):Τουρκικός στόλος με 156 πλοία και 16.000 στρατό επιτίθεται στο νησί της Κω. Πρώτα κτύπησαν το φρούριο της Νεραντζιάς, από όπου είχαν αποχωρήσει ιππότες και κάτοικοι, και το έκαψαν. Μετά από ανεπιτυχείς επιθέσεις των Τούρκων στα κάστρα του Παλαιού Πυλίου και της Κεφάλου οι εισβολείς κατευθύνονται στο κάστρο της Αντιμάχειας, το οποίο φέρονται να υπερασπίζουν μόλις 15 Ιππότες και 300 Κώοι!!! Στις 26 Ιουνίου οι υπερασπιστές φέρονται να έχουν μόνο 15 νεκρούς, ενώ οι απώλειες των Τούρκων ανέρχονται σε 1.000 νεκρούς, πάνω από 2.000 τραυματίες και 5 αιχμάλωτα πλοία. Στις 26 Ιουνίου οι Τούρκοι έλυσαν την πολιορκία και έφυγαν από το νησί, αφού πρώτα προκάλεσαν καταστροφές στην ύπαιθρο.

 

Άποψη του Κάστρου της Νερατζιάς, στην οποία φαίνονται καθαρά το εσωτερικό και το εξωτερικό κάστρο (πηγή: Χατζηβασιλείου Βασίλης, Τα Κάστρα της Νήσου Κω, Αθήνα 2008)

1522: Δυνάμεις του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή πολιορκούν τη Ρόδο και αναγκάζουν τον Μεγάλο Μάγιστρο  να συνθηκολογήσει στις 22 Δεκεμβρίου. 
1523 (5 Ιανουαρίου):  Ο τοπικός διοικητής παραδίδει την Κω στους Τούρκους.
Ποια ήταν τα αίτια της κατάκτησης της ελληνικής χερσονήσου από τους Οθωμανούς Τούρκους;
Από τον 13ο αιώνα η άλλοτε ένδοξη Βυζαντινή Αυτοκρατορία αντιμετώπιζε πολλά πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Ξένες φυλές από το Βορρά και την Ανατολή εισέρχονταν στην περιοχή με ειρηνικό ή βίαιο τρόπο, ενώ Χριστιανοί της Δύσης, κυρίως οι Βενετοί, εκμεταλλεύονταν τα σπουδαιότερα εμπορικά λιμάνια, με αποτέλεσμα τον οικονομικό μαρασμό των εντοπίων.

Ποια ήταν τα σπουδαιότερα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι Έλληνες την περίοδο της ξένης κυριαρχίας;
1. Βαριά φορολογία
2. Παιδομάζωμα
3. Μετανάστευση ( Αρκετοί κάτοικοι μετακινήθηκαν σε ορεινούς τόπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επίσης, οι βυζαντινοί άρχοντες εξαφανίστηκαν μετά την Άλωση. Τέλος, αρκετοί λόγιοι * έφυγαν στη Δυτική Ευρώπη.)
* Λόγιος: Αυτός που ασχολείται με τα γράμματα και τις τέχνες, οι συγγραφείς και οι δάσκαλοι.

Πρόσφυγες από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία καταφεύγουν στα ελληνικά νησιά   (15^ος αιώνας), Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη

Έλληνες άρχοντες στην Κωνσταντινούπολη κατά τον 16^ο αιώνα, Βιέννη, Εθνική Βιβλιοθήκη

Τι γνωρίζετε για το παιδομάζωμα;
Το παιδομάζωμα ήταν υποχρεωτική στρατολόγηση από τις οθωμανικές αρχές νεαρών αγοριών χριστιανικών οικογενειών, με σκοπό την επάνδρωση του σώματος των Γενίτσαρων και του ανώτατου διοικητικού μηχανισμού της αυτοκρατορίας. Ο θεσμός παρήκμασε από τις αρχές του 18^ου αιώνα. 

Γενίτσαροι. Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη.
Το σώμα των γενιτσάρων (νέος στρατός) προερχόταν από εξισλαμισθέντα χριστιανόπουλα

Πώς διοικούσαν οι Βενετοί τις περιοχές που είχαν κατακτήσει και πώς αντιδρούσαν οι Έλληνες;
Αρκετά προβλήματα αντιμετώπιζαν και οι Έλληνες υπήκοοι των Βενετών. Έως τον 16ο αιώνα δεν τους επιτρεπόταν η συμμετοχή στη διοίκηση, ενώ οι Βένετοι κατείχαν τα ανώτερα θρησκευτικά αξιώματα και την περιουσία της Εκκλησίας. Αυτοί οι περιορισμοί, σε συνδυασμό με άλλες διακρίσεις, όπως η βαριά φορολογία και η συμμετοχή σε αγγαρείες για την κατασκευή δημοσίων έργων, προκαλούσαν συχνά διαμαρτυρίες ακόμη και εξεγέρσεις εναντίον των κατακτητών, με γνωστότερη την εξέγερση στη Ζάκυνθο το 1628, γνωστή ως «ρεμπελιό των ποπολάρων».

Στα Επτάνησα υπήρχαν τρεις τάξεις: οι ευγενείς, οι αστοί και ο λαός (πόπολο)

Συγκέντρωση ευγενών στα Επτάνησα

 Το ρεμπελιό των ποπολάρων

Τα Επτάνησα είχαν την τύχη να μην γνωρίσουν τον οθωμανικό ζυγό, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε και υποτιμούμε τα «πολιτισμένα χριστιανικά δεσμά» της Γαληνότατης Δημοκρατίας, την Ενετοκρατία, που διήρκησε από το 1484 έως το 1797.
Είναι αλήθεια ότι η οργανωμένη διοίκηση των Ενετών και η παραχώρηση ανεξιθρησκίας στους κατοίκους έφερε ηρεμία στη νήσο της Ζακύνθου, ενώ η αυτοδιοικούμενη κοινότητα με Συμβούλιο Ευγενών, που έκανε την εκλογή των Αρχών μαζί με τον Βενετό Προβλεπτή, ωφέλησε κυρίως τις ανώτερες τάξεις του Ζακυνθινού λαού.
Οι ευγενείς, οι Nobili, είχαν αποκλειστικά εισοδήματα από ακίνητη περιουσία και ποτέ, ούτε οι ίδιοι ούτε οι πρόγονοί τους, δεν είχαν ασκήσει «βάναυση τέχνη», δηλαδή χειρωνακτικό επάγγελμα. Οι τίτλοι τους κατοχυρώνονταν με την εγγραφή του ονόματος της οικογενείας στην Χρυσή Βίβλο, το Libro D´ Oro.
Οι αστοί ή Civili αποτελούσαν την μεσαία τάξη. Ήταν μεγαλέμποροι, χρυσοχόοι, συμβολαιογράφοι. Υιοθετούσαν τις συνήθειες της ζωής των ευγενών και διακαή πόθο τους αποτελούσε η εγγραφή τους στο Libro D´ Oro.
Στην πιο δεινή θέση βρίσκονταν οι λαϊκοί ή ποπολάροι. Χωρίς πολιτικά δικαιώματα ήταν αυτοί που στρατολογούνταν για να υπερασπίσουν το νησί από τις εχθρικές επιδρομές. Οι γεωργοί αποκαλούνται όχλος και σκυλολόγιον. Οι αφέντες τους έχουν πάνω τους δικαιώματα ζωής και θανάτου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες οργανώνεται και πραγματοποιείται η πρώτη κοινωνική επανάσταση στο νεότερο ελληνικό χώρο και χρόνο (1628 – 1632). Η επανάσταση εκείνη που ονομάστηκε «το ρεμπελιό των ποπολάρων», μας έγινε γνωστή κυρίως από το χρονικό που κατέγραψε ο άρχοντας Άγγελος Σουμάκης, ο οποίος φανερά παίρνει το μέρος των αρχόντων.
Αφορμή για το «ρεμπελιό των ποπολάρων» στάθηκε η πληροφορία ότι Σαρακηνοί πειρατές ετοιμάζονταν να επιτεθούν στο νησί. Οι άρχοντες αποφασίζουν να καταγράψουν τον πληθυσμό για να μπορέσουν, όπως ισχυρίζονται, να οργανώσουν την προστασία του νησιού. Οι ποπολάροι θεωρούν ότι η καταγραφή είναι τέχνασμα για περισσότερο έλεγχο του πληθυσμού, επιβολή νέων φόρων και στρατολόγησης. Έτσι ξεσπούν επεισόδια.
Τελικά η επανάσταση πνίγηκε στο αίμα από τον καινούργιο προβλεπτή που έστειλε η Βενετία. Θα περάσουν πολλά χρόνια ακόμα μέχρι οι Γάλλοι να φτάσουν στο νησί και οι Ζακυνθινοί να τους υποδεχτούν ως απελευθερωτές. Τότε καίγεται στον Πλατύφορο το Libro D´ Oro και φυτεύεται το δέντρο της ελευθερίας. Μετά το σύντομο πέρασμα των Γάλλων Δημοκρατικών από το νησί (1797 – 1798) θα ακολουθήσει η Ρωσοτουρκική κυριαρχία (1798 – 1800), η «αυτόνομη» Εφτανησιακή Πολιτεία υπό τον αυτοκράτορα της Ρωσίας (1800 – 1807), η αυτοκρατορική πια Γαλλική κυριαρχία (1807 – 1809) και τέλος η Αγγλοκρατία (1809 – 1864) μέχρι την 21η Μαΐου του 1864, όταν τα Επτάνησα ενσωματώθηκαν με τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο.

Η μικρή Ιωάννα στη Γαύδο έχει ... όλο το σχολείο δικό της!

Δύο σχολεία δικά τους έχουν πέντε μαθητές στη Γαύδο. Πιο τυχερή η μαθήτρια της Α΄ δημοτικού που έχει κατ΄ αποκλειστικότητα τόσο τη δασκάλα όσο και το προαύλιο του σχολείου της.
Μοναχοπαίδι στο σπίτι αλλά και στο σχολείο είναι η μικρή Ιωάννα , που έχει την αποκλειστική προσοχή όχι μόνο των γονιών της αλλά και της δασκάλας της.
Ο λόγος απλός, η Ιωάννα είναι η μοναδική μαθήτρια στο δημοτικό σχολείο της Γαύδου και εκ των πραγμάτων νιώθει «δικό» της το σχολείο, αλλά και «δική» της , τη δασκάλα.
Βέβαια δικό της ένιωθε και το νηπιαγωγείο! Έχει συνηθίσει τη «μοναξιά» της και μάλλον δεν την ενοχλεί , που δεν έχει με κάποιον να παίξει στο προαύλιο την ώρα του διαλείμματος.
Γενικώς, η Ιωάννα δεν έχει κάποιον συνομήλικό της να παίζει συνέχεια. Αν εξαιρέσει κανείς ένα αγοράκι 3, 5 χρονών, με το οποίο μοιράζονται κάποια απογεύματα μαζί , για να σπάσει λίγο η μονοτονία της αποκλειστικότητας.

Συνηθισμένη η κατάσταση για την μικρή, πρωτόγνωρη για τη νεαρή δασκάλα, που από την «πολυκοσμία» της σχολικής αίθουσας της συμπρωτεύουσας, η τύχη την ξενίτεψε στη Γαύδο, πριν τέσσερα χρόνια.
Μετά τον πρώτο χρόνο της παρουσίας της , στη Γαύδο είχε κάνει αίτηση για απόσπαση, φέτος δεν υπέβαλλε καν αίτημα.
Συνήθισε το νησί , την ηρεμία του και την ομορφιά του, καθώς είναι ένας τόπος που μπορεί να σε εκπλήξει .
Την πρώτη χρονιά που η δασκάλα κ. Κυριακή Τριανταφυλλίδου πήγε στη Γαύδο είχε πέντε μαθητές. Τις επόμενες δυο χρονιές που παρέμεινε στο σχολείο, είχε δυο μαθητές σε κάθε σχολικό έτος. Φέτος όμως είναι αλλιώς. Θα μάθει γράμματα μόνο σε μια μαθήτρια.
Πρωτόγνωρο συναίσθημα
«Η αλήθεια είναι ότι αυτό το συναίσθημα δεν το έχω νιώσει ξανά, είναι πρωτόγνωρο. Διαφορετικό είναι να κάνεις μάθημα σε πέντε παιδιά, διαφορετικό σε δύο πόσο μάλλον σε ένα. Και εγώ αλλά και η Ιωάννα, βρισκόμαστε στο στάδιο της προσαρμογής ακόμα , αλλά προς το παρόν η ώρα περνάει ευχάριστα και για τις δυο μας, και η μαθήτρια μου είναι χαρούμενη », θα πει στο MadeinCreta η κ. Τριανταφυλλίδου.
Όσον αφορά στο μάθημα, αυτό γίνεται «κανονικά» όπως και στις αίθουσες με τα πολλά παιδιά, αλλά τελειώνει σαφώς πιο γρήγορα. Βέβαια η δασκάλα κάθεται δίπλα στο παιδί, τις περισσότερες ώρες και όχι στην έδρα.

Η δασκάλα στο δημοτικό σχολείο Γαύδου, Κική Τριανταφυλλίδου

Δεν μπορεί να παραγνωρίσει κανείς, μάλιστα, το ότι το «ιδιαίτερο» μάθημα έχει πολλαπλά οφέλη , αφού δεν υπάρχει το άγχος αλλά και η φασαρία των πολλών παιδιών. Το κυριότερο είναι ότι, η δασκάλα μπορεί άμεσα να αντιληφθεί τυχόν αδυναμίες και να τις καλύψει. Να δώσει γερές βάσεις και να δείξει καλύτερα τα πρώτα γράμματα.
Υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, η Ιωάννα θα μπορούσε άνετα να τελειώσει όχι μία αλλά τις δυο πρώτες τάξεις του δημοτικού, αλλά αυτό δεν είναι σωστό να γίνει , κυρίως για το ίδιο το παιδί.
Οι κάτοικοι που διαμένουν στη Γαύδο το χειμώνα είναι περίπου 80. Τα παιδιά ελάχιστα, μετριούνται στα δάκτυλα των δυο χεριών. Μόνο τέσσερα φέτος φοιτούν στο γυμνάσιο ενώ υπάρχουν και άλλα τρία πολύ μικρότερα , που θα περάσουν την πόρτα του δημοτικού σε τρία και τέσσερα χρόνια

Η αίθουσα είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες ... της Ιωάννας και της δασκάλας της!

Όταν αυτά τα παιδιά γίνουν για πρώτη φορά μαθητές η μικρή Ιωάννα θα τελειώνει το δημοτικό και θα ανοίγει τα φτερά της για το γυμνάσιο.
Πιο ήρεμη και χωρίς άγχος, είναι και η μητέρα της Ιωάννας η κ. Έλλη Αρκαλάκη που μπορεί το απόγευμα να απασχοληθεί με το παιδί της χωρίς να μπει «ανάμεσά» τους το διάβασμα. «Μαμά μη μου διαβάζεις, εσύ , η κυρία το κάνει καλύτερα», λέει στη μαμά της η Ιωάννα, που αγαπάει πολύ τη δασκάλα της.
Άλλωστε μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα και οι σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ των παιδιών και των εκπαιδευτικών είναι διαφορετικές, σχέσεις «πολύ δυνατές» όπως θα πει, η δασκάλα της Γαύδου.

Στο προαύλιο του σχολείου δεσπόζει ... μια βάρκα!

πηγή: http://madeincreta.gr

13 Οκτωβρίου: Διεθνής Ημέρα Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών

Η Διεθνής Ημέρα Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών καθιερώθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το 1989 και αποτελεί μια πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών και ειδικότερα της Διεθνούς Στρατηγικής Μείωσης Καταστροφών (ISDR). Στις 21 Δεκεμβρίου 2009 με το ψήφισμα 64/200 αποφασίστηκε να οριστεί η 13η Οκτωβρίου ως η Διεθνής ημέρα Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών. Την ημέρα αυτή διοργανώνονται εκδηλώσεις και διάφορες δράσεις σε παγκόσμιο επίπεδο που έχουν ως στόχο την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού και την απόκτηση της σχετικής παιδείας για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των καταστροφών μέσω ενεργειών πρόληψης και ετοιμότητας. 

Το Τμήμα Εκπαίδευσης - Ενημέρωσης του Ο.Α.Σ.Π. συμμετέχει στον εορτασμό αυτό διοργανώνοντας επιμορφωτικό σεμινάριο για εκπαιδευτικούς στην Κω, το οποίο αφορά στις ενέργειες διαχείρισης του σεισμικού κινδύνου στις σχολικές μονάδες.
(Κάντε κλικ στην αριστερή στήλη στην εικόνα με τίτλο: "ο οασπ ενημερώνει μικρούς και μεγάλους").